| Source (Yiddish) | 1898 Transliteration, Leo Wiener (Romanization) | 1898 Translation, Leo Wiener (English) |
|---|---|---|
|
קידוש לבנה
|
Kidesch⸗Lewone
|
The Moon-Prayer
|
|
אין דעם לאַזורנעם לופט־ים שוועבּען
א דיא זילבּער-װאָלקענדלאַך אַרום; דיא שטערען פינקלען, שטערען לעבּען, דיא לבנה נאָר איז בּלייך און שטום. |
In dem lasurnem Luft-jam scweben
Die silberwolkendlach arum; Die steren fünklen, steren leben, Die L’wone nor if’ blēich un’ stumm. |
In the azure aerial ocean
the silver clouds hover; stars twinkle, stars are merry, but the moon is pale and silent. |
|
עס רוהט דער װאַלד אין טיעפען שווייגען,
דיא בּוימער שטעהען שאַ, פערטראַכט, — קיין ווינטעלע בּעוועגט דיא צווייגען, עס שלאָפּט דיא ערד, עס שטומט דיא נאַכט. |
Es ruht der Wald in tiefen schweigen,
Die Bäumer stēhen scha, vartracht, — Kēin Wintele bewegt die Zweigen, Es schlāft die Erd’, es stummt die Nacht. |
The forest rests in deep silence;
the trees stand hushed in meditation; not a breeze moves the branches, — earth sleeps, night is mute. |
|
נאָר ווייט אין װאַלד און אין סכנה
דער אַלטער שטעהט דאָרט מיט זיין קינד, — ער איז מחדש דיא לבנה, ער בּעט עס פאַר איהר ליכט אַצינד: |
Nor weit in Wald un’ in ssakone
Der Alter stēht dort mit sein Kind, — Er is’ mekadesch die Lewone, Er bet’t es far ihr Licht azünd: |
Only deep in the awful forest
an old man stands with his child: he is blessing the moon and prays now for its light. |
|
„אַ, גאָטט, איך בּעט בּיי דיר מיט טרעהרען,
דערהער מיין ציטערדיגען קול: עס זאָל איהר שיין פּערדאָפּעלט ווערען, זיא זאָל נאָך לייכטען וויא אַמאָל. |
„O, Gott, ich bet’ bei dir mit Trähren,
Derhör’ mein zitterdigen Kol; Es soll ihr schein vardoppelt wer’en, sie soll noch leuchten wie a Māl. |
“O God, I pray to thee in tears,
hear my trembling voice! Let its light be doubled, let it shine as of yore. |
|
„וויא דיין בֿעגלױבֿטער האָט געשריעבּען:
— דיא גרויסע צווייא און גלייכע ליכט — זעה, גאָטט, ווי בּלייך זיא איז געבּליבּען, קוק אָן איהר שטערבּליכעס געזיכט!” |
„Wie dein Begläubter hāt geschrieben:
— Die grōße zwēi un’ gleiche Licht, — O, Gott, wie blēich is’ sie geblieben, Kuck ān ihr sterbliches Gesicht!“ |
“As thy Trusted one has written:
the two great and equal lights! O God, how pale it has become, look at its mortal face!” |
|
אָ, וויא צוקלינגט זיך עס אין שטילען,
אין טיעפען װאַלד, זיין היים געבּעט! וויא גיסען זיך דאָס דיא געפיהלען! וויא שווייגט דאָס אַלעס, ווען ער רעדט! |
O, wie zuklingt es sich in stillen,
In tiefen Wald, sein hēiß Gebet! Wie gießen sich dās die Gefühlen! Wie schweigt es Alles, wenn er red’t! |
Oh, how his warm prayer resounds
in the silence of the deep forest! How his feelings flow! How all is silent when he speaks! |
|
זיין קינד נאַר קוקט, ווער קען ערקלערען,
װאָס אױבּען, אין דעם בּלויען ים עס גלאַנצען מאַנכע העלע שטערען, און מאַנכע שמינקלען, שמינקלען קאַם? |
Sein Kind nor kuckt, wer känn erklären,
Wās ōben, in dem blauen Jam, Es glanzen viele helle steren, Un’ manche schmünklen, shmünklen kam? |
His child looks on and wonders
why above, in the blue ocean, many stars are shining bright, while some barely, barely twinkle? |
|
דאָס קלוגע קינד בּעטראַכט עס אױבּען
און פרעגט דעם אַלטען ניט געשטערט: „אַ, זאָג דאָך, פּאַטער, מעג מען גלױבּען אין דעם, װאָס איך האָבּ אָפט געהערט? |
Dās kluge Kind betracht es ōben
Un’ frägt dem Alten, nit gestört: „O, sāg’ doch, Vāter, mäg men gläuben In dem, wās ich hāb’ oft gehört? |
The clever child looks on high
and, without being interrupted, asks his father: “Oh, tell me, father, can we believe that which I have often heard? |
|
„מען זאָגט דעם רייכענס שטערען פינקעלט,
איז אימער העל, איז שטענדיג גרויס, דעם אָרעמאַנס פערקעהרט, ער דינקעלט, פערלעשט זיך, לעשט זיך און געהט אויס |
„Men sāgt, dem Reichen’s steren fünkelt,
Is’ immer hell, is’ ständig grōß, Dem Āremen’s varkehrt, er dünkelt, Barlöscht sich, löscht sich un’ gēht äus, |
“They say the rich man’s star sparkles,
is always bright, always large, while the poor man’s star grows dimmer, dimmer, and finally goes out? |
|
„און זיינען טאַקע דאָ מזלות
אין הימעל? זאָג דאָך, יאָ צו ניין? בּעצייכנען זיי אי רוה, אי גלות, אי פרייד, אי עלענד, אי געוויין ? |
„Es seinen take dā Masoles
O dorten? sāg’ doc, jā zu nēin? Bedeuten see i Ruh’ i Goles, I Frēud’, i Elend, i Gewēin? |
“Are there, indeed, stars of destiny above?
Tell me, yes or no? Do they stand for peace and oppression, pleasure, misery and weeping? |
|
„אָ, זעסט דאָרט יענעם קליינעם שטערען?
איז ער ניט אונזער מזל? זאָג! ווייל שטענדיג וויינען מיר מיט טרעהרען און טרויריג איז אונז יעדער טאָג…. |
„On sehst dort jenem Heinem steren?
Is’ unser Masel er nit? sāg’! Weil unser Leben trieft nor Trähren Un’ finster is’ uns jeder Tāg. . . . |
“Do you see over yonder the small star?
Is it not ours? Tell me! For our life is heavy with tears, and all our days are dark. |
|
„און קען עס זיין, אז ער זאָל גלאנצען
וויא יענע נאָך אין גאָלדנעם פּראַכט? צי לעשט איהם גאָטט דאָרט אויס אין גאַנצען און װאַרפט אַרױף אויף איהם דיא נאַכט?” |
„Un’ känn noch sein, as er soll glanzen,
Wie jene dort, in gold’nem Pracht? Zu löscht er sich dās aus in Ganzen, Auf ēbig deckt ihm zu die Nacht?“ |
“And can it be that it will shine some day
like those others, in golden splendor? Or will it entirely go out, and will eternal night cover it?” |
|
דער אַלטער קנייטשט זיין הויכען שטערען,
ער קלערט א תירוץ פיר זיין קינד, — עס קומען זיפצען, קומען טרעהרען, דאָך ווערטער ניט אַזױ געשווינד…. |
Der Alter kneetscht dem hōchen steren,
Er klärt an Entfer far dās Kind, — Es kummen süfzen, kummen Trähren, Doch Wörter nit asō geshwind. . . . |
The old man wrinkles his high brow
and thinks of an answer for the child; there come sobs, there come tears, but words are late in coming. . . . |
This is the poem “קידוש לבנה” by Morris Rosenfeld (1862-1923) written sometime before 1898. (If you know the date of the earliest publication of this poem, please leave a comment or contact us.) We have transcribed the poem as it was published in Rosenfeld’s collection of poems Gezamelṭe lieder (1906) pp. 141-143. The poem was romanized and translated into English by Leo Wiener and published under the title, “Kidesch⸗Lewone (The Moon-Prayer)” in Songs from the Ghetto (1898), pp. 48-53. I have set these all side-by-side for the first time. –Aharon Varady
Source(s)
